مھارت یادگیری مطالعه و تندخوانی
« بکارگیری شرایط مطالعه یعنی بھره وری بیشتر از مطالعه »
شرایط مطالعه ، مواردی ھستند که با دانستن ، بکارگیری و یا فراھم نمودن آنھا ، می توان مطالعه ای مفیدتر و با بازدھی بالاتر داشت . در واقع این شرایط به شما یاد می دھند چگونه از زمانھای مطالعه ، بھره وری بالاتری داشته باشید . به شما می آموزند قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار گیرید ، در حین مطالعه چه مواردی را فراھم سازید و چگونه به اھداف مطالعاتی خود برسید.
1 – برای موفقیت در مطالعه ، باید درست آغاز کنید:
یعنی برنامه درسی خود را طوری تنظیم کنید که از خواندن کتابھا ، ھدفی واضح و روشن را دنبال کنید.
درسھای خود را طوری برنامه ریزی کنید که ھنگام مطالعه ، ابتدا کتابھای آسان را بخوانید ، نه کتابھای مشکل را در ھنگام مطالعه یک کتاب ، ابتدا از قسمت ھای آسان و جذاب شروع کنید و بعد به سراغ بخشھای مشکل تر آن بروید . این کار را می توانید با مرور قسمت ھای خوانده شده قبلی آغاز کنید. قسمت ھای آسان و جذاب علاقه شما را به خواندن افزایش می دھند.
در برنامه ریزی درسی خود ، موضوع ھای مشابه را پشت سر ھم قرار ندھید و آنھا را یکی پس از دیگری مطالعه نکنید تا حد ممکن بین آنھا فاصله بگذارید.
اگر می خواھید چند کتاب را در یک روز مطالعه کنید ابتدا زمانھای خواندن و ترتیب قرار گرفتن آنھا را مشخص کنید و بعد به مطالعه بپردازید.
حتی المقدور برای یک کتاب بیش از دو ساعت وقت در نظر نگیرید . و زمانھای مطالعه را به مدتھای دو ساعته تقسیم کنید . تصور نکنید که ھر چقدر زمان مطالعه یک کتاب بیشتر باشد بھتر است بر عکس ھر چقدر زمان کوتاه گردد و موضوع مورد مطالعه عوض گردد ، میزان یادگیری افزایش می یابد.
اگر می خواھید در شش روز ھفته ، شش کتاب بخوانید، ھرگز ھر کتاب را در یک روز نخوانید و برای شش روز ، شش کتاب در نظر نگیرید . بھتر است ھر روز را به شش قسمت تقسیم کنید و در ھر قسمت ، یک کتاب بخوانید و این روند را در شش روز ھفته ادامه دھید.
به روش تدریجی درس بخوانید ، یعنی در طول سال تحصیلی درس بخوانید و خواندن دروس را به شبھای قبل از امتحان موکول نکنید . مطالعه تدریجی و با تداوم در طول سال تحصیلی بسیار بھتر از مطالعه فشرده و با تراکم در چند روز قبل از امتحان است.
2- برنامه ریزی :
« یکی از عوامل اصلی موفقیت داشتن برنامه منظم است برنامه ریزی صحیح این است که چگونه از وقت و امکانات موجود حداکثر استفاده را ببرید . عدم برنامه ریزی صحیح باعث اتلاف وقت شده و بازده مطالعه بسیار کاھش می یابد .
نکته ای که در این جا قابل ذکر می باشد اینست که ، داشتن برنامه مھم است ولی مھم تر از آن اجراء برنامه است .
الف ) برنامه ریزی درسی :
بھترین برنامه ریزی درسی، خود فرد است . یعنی ھر شخص باید با توجه به شرایط روحی ، جسمی ، محیطی ، زمانی ،علاقه ، ھدف ، نقاط ضعف و قوت
خویش برای خودش برنامه ریزی کند .
ب ) کوتاه ، ساده و قابل اجراء بودن برنامه صحیح است .
یعنی ھر قدر برنامه حجیم و سخت باشد تاثیر منفی بر روحیه فرد می گذارند و به خاطر پیچیدگی شان ، غالباً با شکست مواجه می شوند .ھر قدر برنامه کوتاھتر و ساده تر باشد . شخص راحت تر آن را در زمان تعیین شده انجام می دھد. و تجربه ای موفق در زمینه برنامه ریزی کسب می کند . و این تجربیات موفق در رسیدن به موفقیت ھای بعدی تاثیر بسزایی خواھندداشت .
ج ) اجراء برنامه در زمان مشخص :
وقتی برنامه ای را نوشته اید . باید آن را درزمان مشخص اجرا کنید . اگر نظم خاصی در اجراء برنامه داشته باشید ، به راحتی می توانید به اھداف خویش برسید.
کسانی که نظم و ترتیب در اجراء برنامه را رعایت نمی کنند ، غالباً برنامه ھای آنان با شکست مواجه می شود .
3- نظم و ترتیب :
« اساس ھر سازمانی به نظم آن بستگی دارد »
رعایت نظم از شرایط مھم مطالعه به حساب می آید . چرا که نظم به ایجاد تمرکز حواس کمک می کند. ھمچنین وقتی که نظم بر پا شد ، یادگیری بھتر صورت می گیرد . اگر اتاق و میز مطالعه نامنظم باشد موجب حواس پرتی و اختلال در یادگیری می شود . توجه داشته باشید . ھر جور که مطالب را به حافظه بدھید ، بر ھمان اساس نیز می توانید آنھا را بازیابی کنید .
4- حفظ آرامش :
« آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال می کند »
درسی را که با آرامش بخوانید قطعاً بھتر می توانید بیاموزید ، برای آنکه بازده مطالعه خود را بالا ببرید ، در سخت ترین شرایط و حتی کوتاھترین زمان نباید مضطرب شوید و سعی کنید در این مدت کوتاه با آرامش خاطر مطالعه کنید. مطالعه بدون اضطراب و خونسردی کامل ، تاثیری بسیار مثبت در افزایش میزان یادگیری دارد. توجه داشته باشید که حفظ خونسردی و آرامش ، ھرگز به معنای بی خیالی و بی حالی نیست ، بلکه به معنی وضعیتی ھوشیار ھمراه تمرکز حواس و بدون دلھره است . روانشناسان معتقدند که اضطراب کم برای مطالعه و موفقیت لازم است ، زیرا شخص را به تحرک و فعالیت وا می دارد و باعث می شود که به طور جدی به درس خواندن بپردازد ، اما اگر این اضطراب از حد معمول خود خارج شود و استرس و دلھره در فرد ایجاد کند نه تنھا مفید نیست ، بلکه مانع از فعالیتھای وی شده ، و حتی در جلسه امتحان مانع از یادآوری آموخته ھای شخص می شود .
نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که در اغلب موارد ، اضطراب ناشی از تفکرات منفی شماست . وقتی که نسبت به امتحان تصور منفی دارید، از آوردن نمره کم می ترسید ، عواقب قبول نشدن را در نظر می گیرید . در نتیجه تصورات منفی ، موجب اضطراب می گردند و اضطراب سدی در راه کارایی حافظه می گردد و این عمل خود اضطراب بیشتر را به دنبال خواھد داشت و نھایتاً اینکه این سیکل معیوب ھمچنان ادامه خواھد یافت .
5- استفاده صحیح از وقت :
بنیامین فرانکلین می گوید : پس وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده است
استفاده صحیح از وقت و ھدر ندادن آن بسیار مھم است .چرا که زمان از دست رفته را نمی توان مجدداً باز یافت . زمان را نمی توان ذخیره کرد ، نمی توان خرید و یا فروخت و نمی توان از 24 ساعت دیگران قرض گرفت زمان سرمایه ای است که اگر مورد استفاده قرار نگیرد ، از دست می رود در حالی که یک سرمایه مالی این چنین نیست .
اگر منصف باشیم با کمی دقت و تامل در می یابیم که مشکل اصلی کمبود وقت نیست ، بلکه در نحوه استفاده از آن است .
6- سلامت و تندرستی :
« عقل سالم در بدن سالم است »
سلامت جسمی و روانی در یادگیری تاثیر بسزا دارد.
7- تغذیه مناسب :
«. تغذیه صحیح نقش مھمی در سلامتی دارد »
غذا را به موقع و سر وقت بخورید ، از خوردن غذا در ساعت ھای گوناگون و بدون نظم و برنامه به پرھیزید . سعی کنید صبحانه و ناھار و شام را در ساعات معین بخورید . به برنامه غذایی خود نیز نظمی خاص بدھید .
8- تنفس صحیح :
تنفس عمیق باعث می « . یکی از مھمترین اعمال بدن انسان ، تنفس است »
شود که ما در ھر نفس اکسیژن بیشتری را به شش ھای خود برسانیم . این اکسیژن به سلولھای مغزی که خود ذخایر اکسیژن کمی دارند ، کمک می کند تا
فعالیت بیشتری داشته باشند . افزایش فعالیت این سلولھا یعنی پمپاژ بیشتر یونھا بین دو سری غشاء سلول به خصوص برای یون ھای سدیم و کلسیم که به خارج غشاء می روند و پتاسیم و کلر که به داخل آن می آیند . ھرگاه تغییرات غشاء نرون به نرون بعدی منتقل شود ، این تغییرات به نوبه خود مسیرھای جدیدی برای انتقال از راه مدارھای عصبی می شوند و وقتی این مسیرھای جدید برقرار شدند ، با تفکر ما فعال می شوند و خاطره ھا را مجدداً تولید می کنند . این فرآیند که حافظه نام دارد کاملاً به اکسیژن نیاز دارد . به ھمین دلیل است که در ھوای آلوده به دود سیگار و سایر گازھای سمی بازده یادگیری و حافظه به شدت کاھش می یابد. از سوی دیگر تنفس صحیح و عمیق باعث می شود که سیستم ایمنی ما فعالتر شود . بنابراین حرکات عضلانی و تنفس عمیق ، جریان لنفاوی را به راه می اندازد و باعث می شود که گردش خون بھتر انجام شود ، خود لنف بھتر کار کند و سیستم ایمنی تقویت شود.
9- ورزش :
« ورزش کلید عمر طولانی است »
شما می توانید ورزشھای دلخواه خود را انتخاب کنید و در برنامه روزانه خود قرار دھید. به طور مثال پیاده روی یکی از ورزشھای مفید و مناسب و در عین حال
بسیار ساده و برای عموم امکان پذیر است .
» یوگا علاوه بر پیاده روی از ورزشھای مفید برای کسب تمرکز فکر و پرورش حافظه است یوگا به معنای تمرکز نیرو در اصطلاح ھندی یعنی تمرکز فکر و حواس . با «
انجام تمرینات یوگا می توانید تمرکز حواس خود را بھبود بخشید .
10- استراحت مغزی :
« ھنگامی که خسته ھستید ، مطالعه نکنید »
برای انجام کارھای فکری خصوصاً مطالعه باید مغز کاملاً آماده و سرحال باشد تا در به خاطر سپردن مطالب مشکل نداشته باشد . شما می توانید از روشھای مختلف و دلخواه خودتان برای رفع خستگی استفاده کنید ، اما یکی از روشھای مناسب برای رفع خستگی تنفس عمیق است . ھمچنین یک خواب سبک و کوتاه در مواقعی که خیلی خسته ھستید در برطرف کردن خستگی بسیار مناسب است.
11- خواب کافی :
« خواب فراگیری و حافظه را تقویت می کند »
6 ساعته معمولاً کافی است . بنابراین سعی کنید طوری برنامه ھای – یک خواب 8 درسی خود را تنظیم کنید که شبھا حداقل 6 ساعت بخوابید تا مغز شما به اندازه کافی استراحت کند . ھمچنین خواب نیم تا یک ساعت ( ظھرھا بعد از ناھار ) بسیار مناسب است.
12- درک مطلب :
« آنچه در حافظه بلندمدت باقی می ماند ، معنی مطالب است »
سعی کنید ھنگام مطالعه ، مطالب را به خوبی درک کنید، تا بتوانید به راحتی آنھا را به خاطر بسپارید . نکته ای که در درک معنی تأثیر بسزا دارد و بازده مطالعه را بسیار افزایش می دھد ، یادداشت برداری مطالب خوانده شده است . یادداشت برداری در افزایش میزان یادگیری بسیار مؤثر است .
13- تشویق و پاداش :
« تشویق نیروھای ذھنی و روانی را به فعالیت وا می دارد »
14- شرطی شدن :
« شرطی شدن به تمرکز حواس کمک می کند »
برای یادگیری و ایجاد تمرکز حواس شرطی شدن نسبت به مکان و زمان مطالعه نقش مھم دارد . برای آنکه تمرکز حواس راحت تر به دست آید و سریعتر برای آن آماده شوید ، باید به مکان و زمان مطالعه خود را شرطی کنید.
15- تحرک مغزی :
« ھنگام مطالعه نباید کاملاً آرام نشست »
منظور از تحرک ، حرکت کردن و راه رفتن در حین مطالعه نیست و یا ھدف از حرکت ، فعالیت زیاد بدنی نیست که در این صورت نیز تمرکز حواس مختل می شود و میزان یادگیری کاھش می یابد . اصولاً بھترین وضعیت برای مطالعه ، نشستن پشت میز است نه حرکت کردن و راه رفتن . منظور از تحرک این است که در حین مطالعه ھر چند دقیقه ، یک بار حرکتی کوچک داشته باشید تا گردش خون در مغز بھبود یابد و بھتر بتوانید مطالب را بیاموزید . حتی با چند حرکت ساده سرو بدن می توانید از حالت رکودی و رخوت جلوگیری کرده و با تمرکز بالاتری درس بخوانید.
16- اتاق مطالعه :
« اتاق مطالعه باید آرام باشد »
اتاق مطالعه باید ساکت و آرام و تا حد ممکن از عکس، پوستر و اشیایی که موجب حواس پرتی می شوند . خالی باشد.
نور اتاق باید کافی و مناسب باشد. بھترین نور برای مطالعه روشنایی روز است .
نور باید در سطح اتاق پخش گردد. بنابراین چراغ مطالعه برای درس خواندن مناسب نیست . نور نباید کم باشد . اتاق مطالعه باید از تھویه مناسبی برخوردار باشد.
30- در مطالعه فاصله چشم تا کتاب باید رعایت شد و فاصله مناسب حدود 40 سانتی متر است .
میز مطالعه باید از نظر ارتفاع وسعت و رنگ مناسب باشد.
17- زمان مطالعه :
واقعیت این است که ھیچ زمانی به طور دقیق و انحصاری برای مطالعه وجود ندارد .
زمان مطالعه بستگی به خودش دارد که چه موقع از نظر جسمی و روانی آمادگی لازم را دارید .
نکته ای که در مورد زمان مطالعه باید رعایت کنید استراحت چه قبل از مطالعه و چه بعد از مطالعه را باید در نظر گرفت .
نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت ، روش بسیار خوبی برای مطالعه کردن است . زیرا اولاً شما آستانه یادگیری را رعایت می کنید و ثانیاً با استراحت کوتاه ، فرصتی برای مغز در نظر می گیرید تا به تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازد باید یادآور شد که نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت به این معنی نیست که دقیقاً بعد از نیم ساعت مطالعه حتماً استراحت کنید حال اگر چند دقیقه این طرف و آن طرف شد ، اشکالی ندارد . اما بھتر است بیش از 45 دقیقه نشود.
منبع : شرایط مطالعه ؛ مولف بیژن علی پور
تهیه و تنظیم همیشه آنلاین